ابتکار سرا

امیدوارم روش ساخت این دستگاه باعث پیشرفت کار مشتاقان و اهالی میخانه باشد و من این دستگاه ساخت خودم را به ساقی خمار و اهالی میخانه تقدیم میکنم.

ابتدا چندین بار این مقاله را بخوانید تا متوجه کار دستگاه شوید و جای شک و شبه‌ای باقی نماند، سپس اقدام به ساخت کنید.

قبل از هر چیز لازم میدانم این نکته را یادآوری کنم که قبل از ساختن این دستگاه ابتدا به ابزار فروشی‌های محل سکونت خود و بازارهای ابزارفروشی مراجعه کنید و اگر نتوانستید آن را بیابید، اقدام به ساخت آن کنید؛ چرا که دو مشکل در پیش دارید: اول اینکه باید وسایل مورد نیاز این دستگاه راتهیه کنید (البته در این دستگاه از وسایل ساده و پیش پا افتاده استفاده شده است) و دوم اینکه بعد از ساختن آن نیاز به تشتک سالم دارید (البته از بعضی تشتک‌های دست دوم (مصرف شده) هم میتوان استفاده نمود). برای همین ابتدا گفتم دنبال تشتک‌زن بگردید چون جایی که تشتک‌زن را میفروشند، حتما تشتک را هم میفروشند. تا آنجا که میدانم، بهای دستگاه تشتک زن موجود در بازار بين 30 تا 35 هزار تومان است و بهای یک بسته تشتک صد تایی 4000 تومان. به هر جهت من طرز ساخت این دستگاه را برای دوستان خلاقی که دوست دارند خودشان این دستگاه را بسازند و در هزینه‌شان صرفه‌جویی کنند مینویسم و به جرات میگويم که این دستگاه ساده با نمونه بازاری آن برابری كرده، تفاوتشان فقط در شکل ظاهری آنهاست. باز هم اضافه ميكنم اگر تشتک نو و سالم پیدا نکردید، میتوانید از بعضی تشتک‌های نوشابه‌ها و ماءالشعیرها نیز استفاده کنید، فقط بیاد داشته باشید که واشر داخل آن سالم بوده، حتما قبل از مصرف مجدد، آن را در آب بمدت 10 تا 15 دقیقه بجوشانید و سپس با پارچه‌ی تمیز خشک کنید. اگر احتمالا یکی روی بطری سفت نشد، آن را به دور بيندازید و بعدی را امتحان کنید. در حال حاضر خود من از همین دستگاه استفاده میکنم و كاملا راضی‌ام.

وسايل مورد نياز براي ساخت دستگاه:

شماره رديف‌هاي وسايل زير، منطبق با شكل 1 مي‌باشد. براي درك بهتر بعضي از اقلام، مراجعه به شكل 2 نيز بي فايده نيست.

1- یک صفحه فلزی مستطیل یا مربع شکل به اندازه‌ی 22 x 15 سانتی متر و ضخامت 0.5 تا 3 میلیمتر (به آهنگری رجوع شود).

2- دو عدد لوله آب یا گاز (نوع آهنی) نمره‌ی 2.5، هرکدام به اندازه‌ی 17 سانتی متر كه از دوطرف به صورت صاف و يكدست بریده شده باشد. برای بریدن آن به یک آهنگری مراجعه و از او بخواهید تا با دستگاه آهن‌بری (نه سنگ فرز) آن را از دوطرف صاف ببرد.

3- دو عدد لوله آب یا گاز (نوع آهنی)، نمره 2 هر کدام به اندازه‌ی 18 سانتی متر كه از هر دو طرف صاف بریده شده باشد (به آهنگری مراجعه کنید).

4- يك عدد لوله آب یا گاز (نوع آهنی)، نمره 2، به اندازه 20 سانتی‌متر (به آهنگری مراجعه کنید).

5- يك عدد لوله آب یا گاز (نوع آهنی)، نمره 1.5، به اندازه 20 سانتی متر.

6- یک عدد سوپاب دست دوم یا به اصطلاح سوخته اتومبیل که اندازه آن از سر دسته تا کف، بين 10.5 تا 11 سانتی متر باشد (مراجعه کنید به تراشکاری‌ها یا مکانیکی‌ها).

7- یک عدد فنر که قطر داخلی آن 1.5 تا 2 سانتي متر بوده، دسته سوپاب به راحتی درون آن بازی کند، به طول 5 سانتی متر. فنر باید از نوعی باشد که با فشار دادن آن از دو طرف، به داخل جمع شود.

8- یک جفت پیچ و مهره آهنی به شماره 8.

9- یک عدد بوش یا بوشن به اندازه 2 تا 2.5 سانتی متر كه قطر داخلی آن کمی بزرگتر از میله (دسته) سوپاب بوده، جوري كه سوپاپ داخل آن رفته، بازی کند (این قسمت اختیاری است و فقط برای این است که سوپاب لق نبوده، از مسیرش منحرف نشود).

10- 2 عدد ميله با قطر 0.5 تا 1 سانتی متر و طول 10 تا 12 سانتي متر (استفاده از میله‌های ساقه سوپاب عالیست. کافیست میله‌ها را از انتهان آن، به‌طول مساوی ببرید).

11- مهم: يك عدد لوله آب یا گاز، آهنی، تمیز و سالم (شماره لوله حتما باید 2.5 باشد. قطر داخلي اين لوله حتما بايد 2.8 سانتي متر باشد. استفاده از لوله 2.5 كه قطر داخلي آن 2.6 يا 2.7 بود، بيفايده است و بدرد ما نميخورد؛ فقط قطر داخلي 2.8 مناسب كار ماست) به طول 1.5 سانتي متر، از دو طرف صاف بريده شده (به آهنگری مراجعه کنید). اين لوله در شكل 1، بدون شماره و تحت عنوان "كاسه تشتك‌زن" آمده است.

نكات:

1- تمامي قطعاتي كه قرار است جوش داده شوند بايد آهني باشند تا بتوان آنها را جوش برق داد.

2- قبل از بریدن لوله‌های شماره 2 و 3، ابتدا لوله شماره 3 را داخل لوله شماره 2 کرده، اگر به راحتی داخل آن رفت، بالا و پایین شد و به چپ و راست چرخید، آن را ببرید؛ در غیر این صورت لوله به درد ما نمیخورد و آن را نبرید.

3- منظور از لوله به شماره 2 و 2.5، قطر داخلی آن است. یعنی لوله نمره 2، لوله‌ایست که قطر داخلی آن 2 سانتی متر است و لوله 1.5 لوله‌اي است که قطر داخلی آن 1.5 سانتی متر است.

4- انتخاب لوله شماره 11، مشکل‌ترین و سخت‌ترین قسمت کار است و باید با دقت و احتیاط فراوان صورت گیرد، چون اين قطعه کاسه تشتک زن ماست و به وسیله این کاسه کوچک، تشتک روی بطری سفت میشود (توصیه میشود لوله‌ای را انتخاب کنید که نو و سالم باشد و داخل آن اثری از برآمدگی، زنگ زدگی، خط سراسري و غیره نباشد، در غیر این صورت روی تشتک برآمدگی، سوراخ یا غیره به وجود می آید). بنابراين شما يك لوله آهني 2.5، با قطر داخلي 2.8 سانتي متر داريد كه از دو طرف كاملا صاف بريده شده است. اگر (احتمالا) داخلش خط سرتاسري‌اي وجود داشت، بكمك يك سوهان آهني آن خط را از بين ببريد. يادتان باشد لوله را لاي گيره نگذاريد كه خم و بي‌استفاده مي‌شود.

5- قطر کف سوپاپ که پهن هم هست باید با قطر خارجی کاسه تشتک‌زن (قطعه شماره 11) برابر باشد. برای این کار توصیه میشود ابتدا کاسه تشتک‌زن را دقیق بریده، به همراه آن به تراشکاری رفته و سوپاپی انتخاب کنید که وقتی کاسه را در کف آن میگذارید، از دور و اطرافش نه سوپاب اضافه باشه و نه کاسه؛ ضمنا سوپاب هم بايد آهنی باشد که بتوان آنرا جوش داد (شكل 6).

6- فنر نه باید خیلی سفت باشد که نتوان آن را فشرد و نه باید خیلی ضعیف باشد که با فشار ناچيز جمع شود. استفاده از فنر بخاطر این است که بعد از فشار دادن دسته به پایین و انجام عمل تشتک‌زني، دسته را به طور اتوماتیک به طرف بالا برده، آن را آماده استفاده برای دفعه بعد كند.

ساخت قطعات دستگاه:

مرحله اول:

لوله شماره 2 در واقع پایه‌های دستگاه ماست. ابتدا آن را داخل گیره گذاشته، آن را محکم کنید. سپس از یک طرف به اندازه 2 سانتی متر از سر لوله را علامت بزنید و آن را سوراخ کنید (این سوراخ باید درست در وسط لوله باشد و نيز باید یک طرف لوله را سوراخ کنید و مراقب باشید تا طرف دیگر آن سوراخ نشود). يك طرف هر دو لوله را سوراخ کنید سپس مهره را درست روی سوراخ گذاشته و دور آن را خال جوش دهید ( شكل 3).

نکته:

سوراخ ایجاد شده نباید از قطر پیچ کمتر باشد (طوري که پیچ داخل سوراخ نرود)، بلکه باید سوراخ‌ها از قطر پیچ کمی بزرگتر باشند تا پیچ داخل و خارج شود.

سپس پایه‌ها را در دو كنج صفحه فلزی قرار داده (شكل 4)، آن‌ها را به صفحه جوش دهید. یادتان باشد که آمپر دستگاه جوش نباید زیاد باشد که لوله و صفحه را ذوب کند. حتما دور تا دور لوله‌ها را خوب به صفحه جوش دهید، جوري كه مهره‌ها به سمت بيرون باشند (شكل شماره 4).

نكته: من برای ساخت دستگاه از صفحه فلزی مربعی شکل استفاده کردم، شما میتوانید از صفحه‌هايی مطابق سلیقه خود استفاده کنید؛ ولی به یاد داشته باشید که دست آخر مثل شکل 4 باشند.

مرحله ی دوم:

دو تا پایه‌های عمودي‌اي که در شکل 5 می‌بینید، همان لوله‌هاي شماره 3 میباشند. ابتدا این لوله‌ها را داخل پایه‌های جوش داده به صفحه (شكل 4) قراردهید. سپس لوله شماره 4 را روی دو لوله 3 گذاشته، جوش دهید (شکل 5). یادتان باشد که لوله شماره 4 باید با لوله‌هاي شماره 3 فیت باشد و اضافه نیاورد. ضمنا باید دور تا دور لوله‌ها را جوش دهيد تا كاملا محکم شوند، زيرا اين جوش، نيروي زيادي را تحمل خواهد كرد.

سپس وسط لوله 4 را علامت زده و با دریل سوراخ کنید. دقت كنيد که درست وسط لوله سوراخ شده، مته از آن طرف بیرون بیاید.

نکته:

از مته‌ای استفاده کنید که قطرش با دسته سوپاپ یکی باشد؛ نه تنگ تر و نه گشادتر (پیشنهاد می‌کنم حتا از یك مته با قطر كمتر از دسته سوپاپ استفاده کنید؛ اگر سوراخ ايجاد شده تنگ بود، دریل را مقداری داخل سوراخ بچرخانید تا سوراخ گشاد شود. یادتان باشد جوري گشاد نکنید که دسته سوپاپ در داخل سوراخ لق بزند).

سپس لوله شماره 5 (نمره 1.5) را مثل لوله شماره 4 سوراخ کنید. دقت کنید که این لوله در واقع دسته دستگاه است و موقعيت سوراخ آن بايد با لوله پایینی یکی باشد (شكل 8). ضمنا سوراخ لوله 5 نباید مثل سوراخ لوله 4 بزرگ و گشاد باشد؛ همین که دسته سوپاپ از سوراخ رد بشود و زیاد لق نباشد، کافی است.

مرحله ی سوم:

حالا کاسه تشتک‌زن (لوله شماره 11) را کف سوپاب قرار دهید و دور کاسه را از بیرون به سوپاب جوش دهید (شكل 6). آمپر دستگاه جوش نبايد زیاد باشد که باعث ذوب شدن لوله بشود. در ضمن این نکته را نيز مجددا یادآوری ميکنم که هرگونه تغییر ( کج بریدن، لوله با نمره متفاوت، بد جوش دادن لوله جوري که باعث برآمدگی در داخل آن شود و...)، باعث شکست در ساخت دستگاه شده، قرشدگی و جا انداختن بر روی تشتک از عواقب آن خواهد بود.

مرحله ی چهارم:

اگر بوش در اختیار دارید، آن را در سوراخ لوله شماره 4 قرار دهيد (شکل 7). بوش نباید با زور داخل سوراخ شود، نيز نباید آنقدر کوچک باشد که مرتبا از سوراخ خارج شود. اگر بوش نداشتید مساله‌ای نیست، فقط سوپاپ کمی لق خواهد زد. سپس دسته سوپاب را (از پایین به سمت بالا) از سوراخ عبور دهید و فنر را دور دسته بيندازید (میتوانید قبل از انداختن فنر یک واشر یا مهره نيز بيندازید و سپس فنر را قرار دهيد).

حال دسته سوپاب را از سوراخ روي لوله شماره 5 (كه قبلا وسط آن را سوراخ كرده بوديد) بگذرانيد و همين كه نوك ميل سوپاب به اندازه نيم ميلي متر از سوراخ بيرون آمد، آن را به دسته جوش دهيد (شكل8).

مونتاژ كردن دستگاه:

حال مجموعه نشان داده شده در شكل 7 را روی مجموعه نشان داده شده در شكل 4 سوار کنید (شكل 9).

سپس پیچ‌ها را روی مهره‌های خود سوار کرده، آنها را بپیچانید تا جایی که دیگر با دست سفت نشوند. حالا از آچار مناسب (آچار فرانسه، انبر دست و ...) استفاده کنید و پیچ را نیم دور (يا نهایتا یک دور و نه بیشتر) بپیچانید تا سفت شود. در این قسمت لوله‌های شماره 3، بايد در لوله‌های شماره 2 كاملا سفت شده باشند و به بالا و پایین حرکت نکنند. سپس يك طرف ميله‌هاي شماره 10 (ميله‌هاي دسته سوپاپ كه به اندازه 10 تا 12 سانت بريده شده) را روي پيچ قرار داده، به طوري كه سر ديگر آن رو به پايين باشند، به پيچ جوش دهيد ( شكل10).

نحوه تنظیم و استفاده از دستگاه:

پس از اتمام جوش کاری‌ها (از محکم بودن جوش‌ها اطمینان حاصل فرمایید) پیچ‌ها را به وسیله دسته آن شل کنید. یک شیشه را تا نیمه از آب پر کنید و زیر دستگاه قرار دهید (شكل 11).

ارتفاع دستگاه باید طوری باشد که وقتی دستگیره را به سمت پایین فشار میدهیم کاسه تشتک زن روی در بطری آمده و ته آن با سر شیشه برخورد کند و وقتی دستگیره را رها میکنیم، کاسه تشتک‌زن با سر بطری 2 سانتی متر فاصله پيدا كند. زمانی که تنظیم تمام شد، پیچ‌ها را در وضعيت تنظیم شده، سفت کنید (زمانی که پیچ‌ها سفت شوند، دسته پیچ‌ها باید با پایه‌ها موازی و به طرف پایین قرار بگیرند).

حال دستگاه را روی سطح محكم و صاف قرار داده، بالای آن بایستید. یک تشتک نو (یا دست دوم سالم) را روی بطری گذاشته، بطری را زیر دستگاه قرار دهید و ضمن خم شدن روی دستگاه، دسته دستگاه را سفت بگیرید. اگر دسته کوتاه است یا دست شما سر میخورد، پیشنهاد میکنم یک تکه شلنگ آب متناسب با قطر دسته بریده، از هر طرف دور دسته بيندازيد. سپس چهار انگشت خود را زیر لوله پایینی محكم كرده، دسته را به سمت پایین فشار دهید (شکل 11).

وقتی درپوش روی بطری سفت شود (که معمولا با صدای تقی همراه است)، دسته را رها کنید تا فنر، شیشه و دسته را (همزمان) به بالا بكشد. در این حالت معمولا سر بطری داخل کاسه تشتك زن گير ميكند و برای درآوردن شیشه بايد آنرا از انتها بگیرید و مقداری به این طرف و آن طرف حرکت دهيد تا لق شده، جدا شود.

نكات:

1- اگر تشتک سفت نشد، شیشه را مقداری بچرخانید و دوباره زیر دستگاه قرار داده، تشتك‌زني را تکرار کنید تا وقتی سفت شود.

2- اگر بعد از چند دفعه تکرار این عمل، تشتك سفت نشد، آنرا دور بندازید و تشتک دیگري امتحان کنید.

3- بعد از تشتك زدن، با دو انگشت بطري را از تشتك آن بلند كنيد و آنرا بچرخانيد. اگر تشتك جدا از بطري چرخيد، هنوز سفت نشده و اگر با بطري چرخيد، سفت شده است.

4- يا اينكه ميتوانيد بطري را واژگون كنيد و ببينيد مايع از آن خارج ميشود يا نه.

5- پيش از تشتك‌زني، كشيدن يك لايه سلوفان روي بطري باعث محكم‌تر كيپ شدن دهنه آن ميشود.

6- اگر از تشتک نو استفاده میکنید، مقداری سفت است وباید فشار بیشتری وارد كنيد. در اينصورت، توصیه میکنم این کار را در دو مرحله انجام دهيد.

7- برای آسیب ندیدن شیشه، پیشنهاد میکنم يك قطعه لاستیکي به ضخامت 3 تا 5 میلیمتر در کف تشتک‌زن بچسبانيد تا از فشار زياد بر كف شيشه (و شكستن آن) جلوگيري كند يا ميتوانيد زیر بطری یک پارچه دو سه لا تا کرده، یا از ابر یا فوم استفاده کنید.

8- برای بدست آوردن مهارت کافی برای تشتک زني، ابتدا چند بطری را تا نصفه آب کنید و زیر دستگاه قرار داده، آنقدر تمرين كنيد تا مهارت لازم را برای تشتک زدن مشروبات کسب کنید.

9- برای بهتر و قشنگ‌تر شدن دستگاه، پس از اتمام ساخت، آنرا رنگ کنید.

موفق باشید.

این مقاله با تغییر بسیار جزئی و با اجازه دوست عزیز امیر منتشر میشود. پشتکار و اراده امیر عزیز ستایش انگیز است. آرزومند موفقیت بیش از بیش ایشان و همه دوستان مبتکر هستم. ساقی